In de nazomer van 1943 ontstonden er onder de Joodse werkgevangen van Sobibor geruchten dat het kamp zou worden opgeheven of misschien een andere bestemming zou krijgen. Deze geruchten werden gevoed door de verminderde aanvoer van transporten. Ondanks de uitzichtloze situatie baarde het vooruitzicht van een mogelijke liquidatie grote zorgen, want als Sobibor zou worden opgeheven zouden de werkjoden hetzelfde lot ondergaan als dat van de laatste Joden uit Belzec: een meedogenloze executie. Daarom had zich in het kamp in het geheim een kleine groep gevormd onder aanvoering van de charismatische Poolse Leon Feldhendler. Ze broedden op een mogelijke vlucht. Het bleef echter bij praten omdat er niemand was om een ingewikkelde organisatie op touw te zetten. Dat veranderde op 22 september 1943 toen een transport Joden uit Minsk aankwam, onder wie krijgsgevangen joodse Sovjetsoldaten. Een van degenen die bij aankomst in Sobibor voor werk werd uitgezocht was luitenant Aleksander Pechersky. Hij werd al snel door Feldhendler gepolst om mee te denken. Pechersky ontwierp in korte tijd een vermetel plan. Een essentieel onderdeel was, eerst zoveel mogelijk SS’ers uit te schakelen om dan, na het reguliere appèl, het kamp ordelijk te verlaten, waardoor de talrijke Oekraïnse bewakers op de wachttorens geen argwaan zouden krijgen.

Het kwam onder zijn en Feldhendlers leiding op 14 oktober 1943 tot uitvoering, maar slaagde niet ten volle. Toch konden 365 Joden het kamp ontvluchten, van wie 47 de oorlog hebben overleefd. Degenen die in het kamp achterbleven, vreesden dat zij buiten het prikkeldraad in een vreemd en vijandig land geen kans van overleven hadden, omdat zij het Pools niet machtig waren. Of ze hadden niet genoeg lef. Het was voor het eerst in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog dat in een vernietigingskamp door samenwerkend joods verzet en vernuft twaalf SS’ers en twee bewakers werden gedood. Na de opstand werden, door ongeveer 300 werkjoden die uit Treblinka waren gehaald, alle sporen van het kamp gewist, waarna ze werden gedood.

Op de website www.sobiborinterviews.nl staat een uitgebreid interview met Aleksander Pechersky, afgenomen in 1984.

Stichting Sobibor herdenkt elk jaar de opstand met een speciale bijeenkomst. Meer informatie hierover vindt u hier.