You can find the English translation here.
Onderweg, 13 juli 1943
Lieve Too,
De vorige correspondentie kwam allemaal uit het kamp en daarbij moest ik mij dus aan de regels houden. Deze keer schrijf ik je van onderweg want de grote reis is begonnen, en ik hoop dat de brief je bereikt.
Ik heb je al geschreven dat ik geen afscheid neem. We moeten het hoofd omhoog houden en hopen op hereniging. We hebben het toch altijd fijn gehad samen al die jaren en dat is toch zo lang een heerIlijke herinnering. Het is jammer dat het zo gelopen is. Als we ons wat beter verdedigd hadden die zondagmorgen was alles misschien anders gegaan. Maar het heeft zo moeten zijnen als jij en de poesjes nu maar al die tijd gezond blijven is toch heel wat gewonnen.
Er zijn zo veel families uit elkaar gerukt. David en Sally zijn er nog, maar Branco en Jopie zijn al 4 weken weg en die hadden juist een speciale Sperre ontvangen, maar daar heeft men zich niets van aangetrokken. En dat is toen 50 gezinnen gebeurd.
Nu zal ik je iets van het kamp vertellen. Voor een man alleen is alles wel beter door te komen dan voor een vrouw met kinderen. Het slapen gaat behoorlijk op een soort bedden 3 hoog boven elkaar, zo ongeveer als op een schip. Het is natuurlijk een tref wie je buren zijn, maar daar over heb ik geen klagen gehad. Het eten bestaat uit eenmaal per dag een half brood met wat boter en een flinke lepel stamppot of soep. Soms is er een tweede keer warm eten. We hebben ook wel kaas en jam gehad, verder tomaten, komkommer en rauwe wortelen. In barak 72 waar ik later gekomen ben, was Ullman de leider en Sientje Niekerk, de zuster van Ron, in de keuken. Wassen gaat behoorlijk, ik heb ook een douchebad kunnen nemen, de W.C.’s zijn niet fris, maar dat is allemaal wel door te komen.
’s Morgens om 6 uur opstaan, om kwart over 7 appèl en dan moeten alle mannen tot 60 en vrouwen tot 35 jaar aan het werk tot ’s avonds half zeven, met een rustpauze. Na de eerste ochtend had ik daar genoeg van en heb verder mijn dagen zo goed mogelijk louter falende door het kamp doorgebracht. Ik heb een briefje gevraagd in verband met mijn voet, dat ik geen zwaar werk kon doen en heb daarna om toch wat te doen een paar keer nachtwacht in de barak gehad. Van 10-2 of 2-6 waken. Dag had je van mij niet gedacht hé! Maar je mag dan overdag slapen zoveel je wilt. Verder heb ik zoveel mogelijk contact gehouden met de Joodse Raad die hier werkt. Ik zou ook gesperrt worden, maar van de week is hier een nieuwe beschikking afgekomen. Ongeveer de helft van het kamp moet we, dus toen was mijn kans verkeken.
Alleen als er voor mij, voor jou een Ausweis afkwam zou ik mogen blijven. Ik heb er direct alle moeite voor gedaan, maar het gaf niet meer. Mensen met Palestina Sperre of mensen met speciale stempels zoals David mogen blijven. De familie Boers mag nog blijven, maar weet niet hoe het verder loopt.
Mocht je weleens hier naartoe komen, wat ik natuurlijk vurig hoop dat dat niet gebeurt, tracht dan direct contact te krijgen met mensen die je hier kent zoals Boers, Ullman, Van Dijk (uit Rotterdam), Spanjer, zr Hartog, zr van Zuiden, David of wie dan ook. Je zou in zo’n geval direct moeten vragen in het ziekenhuis te komen. Mevr. Swaan blijft daar nog steeds en tante Jetje. Ze sturen echter ook vaak zieken door en je moet wel gauw advies vragen hoe verder te handelen. Maar dit alles blijft natuurlijk theorie want ik hoop dat je hier vandaan blijft.
Mocht het echter niet zo zijn, zie dan alles moedig onder ogen, want waarom zouden we treuren. Dat geeft toch niets.
Treurig vond ik alleen toen de Familie Koopman van hier vertrok. Hartog was weer ziek. Maar dat gaf niets. Ook Lou Bouman en vrouw was daarbij. Dat David en Sally en A. Levisson kwamen was natuurlijk wel prettig. Doordat er geregeld mensen uit Amsterdam dan hier komen blijf je van het nieuws goed op de hoogte. Jammer dat de pakjes van Jan niet zijn aangekomen, maar van buiten Amsterdam worden geen andere pakjes meer afgeleverd dan dia de Joodse Raad.
Nu lieveling, gaan we het onbekende tegemoet zoals zovelen voor ons. En dat terwijl de oorlog opschiet. Als ik echter mag hopen dat mijn gezin er doorheen komt, is mij dat een grote troost. En voor de rest, wat ik denk en hoe ik aan jullie denk, hoef ik wel niet te schrijven! Dank vooral al die lieve mensen om ons heen die zo goed zijn voor jou en ons zijn geweest! Laten we hopen eenmaal weer samen verenigd te worden en dat onze dagen vernieuwd moegen worden als vroeger! Dag Schatzie, houd je goed en denk aan de toekomst, die mooi zal zijn. Dag lieveling, tot spoedig weerziens. Een fijne pakkert, je Max.
Het is vrij veel geworden. David, Sally, Millie (…) Tommie gaan ook mee.
