Het spook van de oorlog is voor kinderen te groot om te begrijpen. Nu pas neemt Margalith Kleijwegt afscheid van haar opa. In Sobibor. Met een zelfgemaakte gedenksteen.
Margalith Kleijwegt is oud-redacteur van VN en heeft indertijd ook verslag gedaan van het Demjanjuk proces.
Lees haar prachtige en pijnlijke artikel in De Groene Amsterdammer.
Hoe ruim 2500 Joden door ontduiking van rassenvoorschriften aan de deportaties zijn ontkomen
In januari 1941, ruim een half jaar na de Duitse invasie, moest iedereen met Joodse grootouders zich aanmelden bij het lokale bevolkingsregister. Omdat terecht gevreesd werd dat de aanmelding zou worden vergeleken met het bevolkingsregister leek knoeien niet raadzaam. Maar later diende ruim 3% van de Joodse bevolking bij de bezetter een herzieningsverzoekschrift in. Er bestond twijfel over de Joodse afkomst, zo stelden de verzoekers. Ruim 2500 Joden wisten vervolgens door deze ontduiking van rassenvoorschriften aan de deportaties te ontkomen. Samen met de ruim 1200 mensen die het niet hebben overleefd, kozen ze ervoor om het heft in eigen handen te nemen. Dit boek beschrijft hoe dit kon gebeuren.
Petra van den Boomgaard (1965) is historicus en jurist en tevens bestuurslid van Stichting Sobibor. Voor dit onderzoek gebruikte ze als eerste alle persoonsdossiers van het oorlogsarchief van de Rijksinspectie voor de bevolkingsregisters, de Collectie Calmeyer. Op 3 april 2019 promoveerde Petra van den Boomgaard aan de Universiteit van Amsterdam. De kritieken waren lovend.
Zie daarvoor het Reformatorisch Dagblad en het NRC.
Luister hier het interview op Radio 1 – Focus
U kunt dit boek bestellen.
Gebonden, 672 bladzijden
Prijs: € 29,50
eBook: € 14,50
ISBN 9789493028043
Bestel op verbum.nl
Op woensdag 30 januari 2019 is een lespakket en een boek over Sobibor aangeboden aan de voorzitter van Provinciale Staten van Gelderland.
Het lespakket en het boek geven invulling aan motie 18M36, “aandacht voor Sobibor”,:Het lespakket is bedoeld voor scholieren van de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Het is ontwikkeld door onder andere Mirjam Huffener. De lessen volgen de levensverhalen van een aantal Gelderlanders. Nadruk ligt op de geschiedenis van Sobibor en het belang van archeologisch onderzoek.
Kees van den Baak neemt het lespakket in ontvangst
Bij de aanbieding hebben enkele scholieren van het Nuborgh college uit Elburg verteld over hun ervaringen bij de 75 jarige herdenking van de opstand in Sobibor. Hier kunt u meer lezen over deze uitreiking.
Op 21 januari heeft het Museum Majdanek het volgende bericht:
We nodigen u uit om deel te nemen aan de ontwerpwedstrijd van de permanente tentoonstelling in het Museum en de Herdenkingssite in het Duitse nazi-vernietigingskamp Sobibor. Het museum in Sobibor is een filiaal van het Staatsmuseum in Majdanek.
De competitie staat open voor natuurlijke personen, rechtspersonen en organisatie-entiteiten die geen rechtspersoon zijn, zowel uit Polen als uit het buitenland, die over bewezen kennis, ervaring en professionele vaardigheden beschikken om de volledige uitvoering van het contract te verzekeren.
De deadline voor het indienen van de aanvraag om deel te nemen aan de wedstrijd loopt af op 11 februari 2019 en voor het indienen van de wedstrijdinzendingen op 15 april 2019. Openbare bekendmaking van de resultaten van de wedstrijd vindt plaats op 14 mei 2019.
Gedetailleerde informatie over de regels voor deelname aan de wedstrijd:
– http://www.sobibor-memorial.eu/en/news/konkurs_na_opracowanie_koncepcji/1014
– http://www.majdanek.eu/…/konkurs_na_opracowanie_koncepc…/200
De competitie wordt georganiseerd met financiële steun van het federale ministerie van Buitenlandse Zaken van de Bondsrepubliek Duitsland.
Het tentoonstellingsscenario is uitgewerkt door het personeel van het Staatsmuseum in Majdanek. De nieuwe tentoonstelling presenteert feitelijke kennis over het Duitse vernietigingskamp dat in 1942-1943 in Sobibór in brede historische context opereerde.
Selma Wijnberg, de laatste Nederlandse overlevende van het Duitse vernietigingskamp Sobibór, is overleden. Dat meldt haar familie aan de NOS. Selma Wijnberg was 96 jaar.
Op 9 april 1943 werd de toen 20 jaar oude Wijnberg vanuit kamp Westerbork naar het vernietigingskamp in het oosten van nazi-bezet Polen gedeporteerd. Daar wist ze in oktober 1943, tijdens de opstand in Sobibór te ontsnappen, samen met haar Poolse vriend Chaim Engel, op wie ze verliefd was geworden.
Zwanger
Na een helse vlucht, waarop de meeste vluchtelingen uit Sobibór werden doodgeschoten, vonden Selma en Chaim onderdak op een zolder bij een Poolse boer. Daar verbleven ze negen maanden, tot ze in juli 1944 werden bevrijd door het Rode Leger.
Op de boerderij was Selma zwanger geraakt. Onderweg in het oosten van Polen beviel ze van een zoontje, Emiel. Het stel trok verder met de baby naar Odessa aan de Zwarte Zee, waar ze per boot naar Marseille gingen. Aan boord overleed Emiel. Voor de Griekse kust werd het lijkje in zee gegooid.
Uitgezet
Via Marseille kwamen Selma en Chaim in Zwolle terecht, waar ze introkken in hotel Wijnberg, waar Selma was opgegroeid. Ze werden bepaald niet met open armen ontvangen. KVP-minister Kolfschoten besloot dat Chaim als ongewenst vreemdeling moest worden uitgezet. Toen het stel daarop trouwde, bepaalde hij dat ook Selma weg moest, omdat ze door haar huwelijk de Poolse nationaliteit had gekregen.
Omdat Polen niet meewerkte, kon het stel toch in Zwolle blijven. Ze kregen er een zoon en begonnen een stoffenwinkel.
In 1951 emigreerden ze, verbitterd over de houding van Nederland, naar Israël. Vandaar verhuisden ze in 1957 naar de VS, waar ze de rest van hun leven bleven wonen. Chaim overleed in 2003.
Excuses
In 2010 bood minister Klink namens de Nederlandse regering excuses aan voor de ongepaste behandeling die ze na de oorlog had ontvangen. Selma keerde voor die gelegenheid voor het eerst, met haar twee kleindochters, terug naar Nederland, waar ze Zwolle bezocht. In 2017 werd daar een herdenkingsplaquette voor haar geplaatst.
De historicus Ad van Liempt schreef een boek over haar, onder de titel ‘Selma, de vrouw die Sobibór overleefde’
In Sobibór werden 34.000 Joodse Nederlanders vergast. Slechts 18 overleefden het, onder wie Jules Schelvis, oprichter van Stichting Sobibor, die de laatste jaren van zijn leven met succes aandacht vroeg voor de verschrikkingen die in Sobibór hadden plaatsgevonden.
Bronvermelding: NOS
Elke maand deelt een getuige zijn of haar herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog aan de hand van een interview met Esther Göbel, projectmedewerker Joods Cultureel kwartier. Het zijn bijzondere gesprekken in aanwezigheid van publiek. De gesprekken worden vastgelegd op video en zijn in het Kenniscentrum van het Joods Cultureel kwartier te bekijken.
Op 25 november spreekt Rudie Cortissos (1939).
Meer informatie vindt u op de website van het Joods Cultureel Kwartier waar u zich ook kan aanmelden.
Op 25 oktober j.l. tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van Stichting Sobibor in samenwerking met het Verzetsmuseum, stond de leider van de opstand in Sobibor centraal: Sasha Pechersky. Het is dit jaar precies 75 jaar geleden dat de opstand in Sobibor plaatsvond. Van de 600 joden die werkten in het kamp, waren 300 mensen in staat het kamp te ontvluchten. Bijna 50 Joden overleefden uiteindelijk de oorlog. Sasha Pechersky leidde deze opstand. Selma Leydesdorff schreef een boek over zijn leven en zijn rol bij de opstand.
Petra van den Boomgaard opende de middag namens de Stichting Sobibor en heette iedereen van harte welkom. De opkomst was boven verwachting en naast bekende gezichten, waren er ook nieuwe deelnemers te begroeten. Zij gaf het woord aan Liesbeth van der Horst, directeur Verzetsmuseum, die, in samenwerking met Stichting Sobibor de jaarlijkse herdenking in het museum vormgeeft. Van der Horst ontkrachtte in haar toespraak nog eens het idee dat de Joden zich tijdens de Tweede Wereldoorlog als makke schapen naar de slachtbak lieten leiden. Vele voorbeelden van Joods verzet zijn te noemen, waaronder die van de opstand in Sobibor.
Na de opening werd een compilatie van een boeiende documentaire vertoond over het leven en ooggetuigenverslag van overlevenden van de opstand en in het bijzonder Sasha Pecherski, de Russisch-Joodse leider van de opstand. Het was de inleiding tot het vraaggesprek met Selma Leydesdorff door voormalig voorzitter van de Stichting Sobibor Jetje Manheim. Vakkundig en met enorme kennis van zaken bevroeg zij Selma hoe zij te werk was gegaan met het schrijven van het boek over de held Sasha Pecherski en of het haar gelukt was hem te rehabiliteren in zijn ogen en die van zijn geboorteland Rusland. Selma dacht van wel, maar moest ook constateren dat Pecherski uiteindelijk als teleurgesteld man overleden is in 1990.
Tijdens de bijeenkomst was er ook een moment stilte om alle slachtoffers van vernietigingskamp Sobibor te herdenken.
Met dank aan het Verzetsmuseum, werd onder het genot van een drankje in de hal van het museum met elkaar nagepraat en kon iedereen zijn/haar boek over Pecherski laten signeren door Selma Leydesdorff.
Op 14 oktober, bij de opening van de Max van Dam tentoonstelling in de voormalige synagoge van Wlodawa, Polen, is de Rachel Borzykowskipenning uitgereikt aan voormalig directeur van Sobibor, Marek Bem. Hierbij de speech van oud-voorzitter Jetje Manheim.
Dear Marek, dear family of Marek, dear guests,
October 14, 2003. The rain pours down incessantly all day. Yet, more than 100 people with umbrellas gather in Sobibor to be present at the opening of the Lane of Remembrance by Thomas Blatt, one of the survivors of the revolt of 1943. Half of the guests are members of the Polish-Israeli Community in Lublin and the other half consists of interested people that travelled to Sobibor with Bildungswerk Stanislaw Hantz, amongst whom Jules Schelvis and myself.
Since the opening of the Lane of Remembrance, the Sobibor Foundation organises commemoration travels as well as field trips to Sobibor. At least twice a year we come to the Synagogue of Włodawa, where we always start our tour. No matter how difficult the financial situation of the Museum was: you, Marek, always provided us a warm welcome with coffee, tea and lots of cookies and you always tried to be there to greet us with your arms wide open. These are wonderful memories.
v.l.n.r. Rozette Kats, Marek Bem, Jetje Manheim en Maarten Eddes
Saturday, April 10th, 2010. We have all just heard the news about the tragic crash of the Polish government plane near Smolensk at which all passengers were killed. You are in Amsterdam to present your educational project; a box with several dvd’s dealing with the impact of the Shoah, and partly based on the Dutch documentary by Mirjam Huffener on the transport of the nearly 1300 children that came from Vught via Westerbork to Sobibor. Clearly upset and moved, however, you do succeed in presenting this educational project, which is the first contemporary teaching tool based on the possibilities that IT brings.
In the same year, when Selma Leydesdorff starts her intense search for the book she wants to write about the life of Alexander Pechersky, it is you who provide her with all the information she asks for, including the – for her so important – addresses of the survivors of the revolt of 1943.
In 2015 the book Sobibor Extermination Camp 1942-1943 is published in Holland with support of the Province of Gelderland and the Sobibor Foundation. It is the dissertation with which you graduated. To us is seems like a book that would take at least a lifetime to write, but you, with your unbridled energy and involvement in the subject, succeeded in about a decade. And once you start reading this book, it is difficult to stop, which also is a great achievement.
We know that you and Jules Schelvis, who was an expert on the subject as well, did not have identical opinions on the number of victims of Sobibor, but there is no doubt that with this work of study you contributed largely to the richness of resources on Sobibor.
Around the turn of the century you started to think about a way to commemorate all those Jews that were murdered in Sobibor, but of whom not a single trace was left or visible. You got the German organisation Bildungswerk Stanislaw Hantz and the Dutch Province of Gelderland involved and sometime later also the Sobibor Foundation. In the course of time the idea of the Lane of Remembrance reached its final shape: at the presumed place of the Himmelfahrtstrasse, the road that led from the field where people had to undress to the gas chambers, a lane would be situated and on both sides of this lane trees would be planted. Before each tree a stone could be placed with a textplate commemorating individuals, families or communities.
At the opening there were some 20 stones, but this number grew year by year. At this moment there are approx. 300 stones. They are dedicated to individuals in loving memory by their family members. They are for parents, for children, for grandparents, for uncles and aunties, for friends. There are stones for communities and there are stones for the unknown, as there are many families that were completely erased and for whom there is no family left to mourn them. Most stones are from Holland, due to the fact that in Holland we have painfully punctual documentation of the victims ánd in Holland there is a Sobibor Foundation to take care of the arrangements. But there are also stones from Poland, Germany, France, the US and more. We are sure more names can be found, also in other countries.
During our annual visits we got to know the names of the people that were commemorated at the Lane of Remembrance and they became dear to us. We always lingered at the stone for Selly Andriesse, the 10-year-old girl from Holland that was remembered by her former not-Jewish school boyfriend. We always bowed our head for Rabbi Mendele Morgenstern from Włodawa, who chose not to be parted from his children and stayed with them till the very end. We were present when the stone for Leon Feldhandler, who played a leading role at the revolt of 1943, was placed by Lublin students. After they had explored the life of their fellow citizen this was their sign of honour to him.
Everybody that travelled with us to Sobibor was always moved when walking the Lane of Remembrance. Sobibor no longer was an anonymous place of oblivion. Real people of all ages had arrived there to be killed, just because of their race and now we could see that.
It did not take long before it was clear that the Lane of Remembrance opened the door to educational programmes. One day in April, on Holocaust Memorial Day, Iwona Kryczka and her colleagues Eliza and Joanna with their students from Lublin were waiting for us at the Synagoge of Włodawa and asked if they could join us to Sobibor. We accepted and improvised our program that afternoon, as we had not prepared anything for students. But it worked out fine and we parted as friends. Shortly after a school from Włodawa joined in and this educational circle expanded further when a couple of years ago the school from Chełm got engaged and now, 10 years later, most of these working relations still stand.
The students from Lublin surprised us every year with the result of the investigations they performed during the year. Every year they handed us their accomplishment on paper, works of great accuracy and beauty.
The drawings of the students from Włodawa were breathtaking impressive.
Another important result of these meetings is that the people travelling with us always opened up for the questions that the students asked them. They experienced that these youngsters were willing to deal with a difficult and even controversial subject like the Shoah, and they returned home with hope for a better future.
So, it is justified to say that the Lane of Remembrance succeeds in involving young people, who are so important for our future, and it succeeds in bringing hope to others.
Dear Marek, you are the one who made this all possible. You had the courage to choose your own way in making Sobibor a respectful place in contemporary commemoration and education. For this you cannot be thanked enough.
It is therefore and for your incessant effort for the good cause that Sobibor is, that the Sobibor Foundation is honored to present you the Rachel Borzykowski award, which consists of a medal and an amount of € 500,- to be spent anyway you like it.
Meer over de Rachel Borzykowskipenning vind u hier.
Op zondag 14 oktober staat Herinneringscentrum Kamp Westerbork stil bij de opstand die precies 75 jaar geleden in Sobibor plaatsvond. Er worden documentaires over Sobibor vertoond. Daarnaast zijn er lezingen van Ad van Liempt over Selma Wijnberg en Cees Labeur praat met Nebenkläger Rob Fransman over het proces tegen Sobibor-bewaker John Demjanjuk.
PROGRAMMA:
13.30 – 14.30 uur: Ad van Liempt – Sobibor algemeen en Selma Wijnberg
15.00 – 16.00 uur: Cees Labeur en Rob Fransman
De documentaires worden doorlopend in het Herinneringscentrum vertoond. Daarnaast is in het museum een expositie over vernietigingskamp Sobibor te zien.
De toegang tot de lezingen zit bij de entree van het museum inbegrepen. Wilt u zeker zijn van een zitplaats? Stuur dan voor 13 oktober een mail naar info@kampwesterbork.nl o.v.v. Sobibor om u aan te melden.
Verder informatie via deze link.
NOS zendt ‘Er reed een trein naar Sobibor’ zondag 14 oktober opnieuw uit!!
Jules Schelvis (1922 – 2016) – het Nationaal Symfonisch Kamerorkest – Anita Jongerman (concertmeester) – Marjolein Niels (alt) – Jan Vermaning (dirigent).
De uitzending wordt tussen 19.30 en 21.00 uur uitgezonden op NPO 2 (herhaling van het laatste concert op 2 maart 2015 Vredespaleis – Den Haag).
Naast een actuele inleiding van ca 10 minuten (met beelden van de herdenking 75 jaar na de opstand in Sobibor) zal daarna het ‘concert’ ‘Er reed een Trein naar Sobibor’ in z’n geheel worden uitgezonden.
Want zoals de NOS het verwoordde: “Een mooiere manier om de herinnering aan Jules levend te houden is er niet”. Opdat we niet vergeten……
