Jaarlijkse herdenking opstand in Sobibor: Het belang van educatie over de holocaust

By 31 oktober 2020 november 3rd, 2020 Nieuws

Op donderdag 29 oktober 2020 vond de jaarlijkse bijeenkomst van Stichting Sobibor en het Verzetsmuseum Amsterdam plaats in de vorm van een livestream. Het thema was: Het belang van persoonlijke getuigenissen in het holocaustonderwijs.

Overlevenden Betty Radema en Rudie Cortissos verschenen tot Covid-19 uitbraak regelmatig als gastsprekers via het Landelijk Steunpunt Gastsprekers voor de klas om over hun oorlogsverleden te vertellen. Tijdens het gesprek onder leiding van Hanneke Groenteman deelden zij hun ervaringen en vertelden over het belang van deze gastlessen en het holocaustonderwijs. Ook deelden zij hun oorlogservaringen en antisemitisme die zij nog steeds zien bij de jeugd en in de samenleving. Ook Natascha van Weezel (schrijver en journalist) en Cihan Tekeli (projectleider onderwijs van de Anne Frank Stichting) deelden hun visie en ervaringen met het holocaustonderwijs.

Niet meer kunnen zwijgen

Zowel Betty als Rudie spraken na de oorlog niet of nauwelijks over hun oorlogservaringen. Betty vertelt dat zij tegen niemand vertelde dat ze joods was. Tot er een situatie was waarin ze zich niet meer kon stilhouden en vond dat ze erover moest spreken. “Ik hoorde de kreten ‘Hamas, Hamas, Joden aan het gas’ tijdens voetbalwedstrijden. Op dat ogenblik besloot ik dat ik moest spreken over mijn oorlogsverleden. Door kinderen te vertellen wat er gebeurd is, hoop ik ze beter inzicht te geven in waar dit toe kan leiden.”

Ook Rudie sprak nooit over zijn oorlogservaringen. Bij hem veranderde dat toen hij als medeaanklager bij het Demjanjukproces betrokken was. Tijdens de rechtszaak ervoer hij hoe belangrijk het is om te delen wat je hebt meegemaakt en hoeveel invloed dat op je leven heeft. “De dingen die in de oorlog zijn gebeurd, drukken een stempel op je leven. Daar heb ik mijzelf overwonnen om te gaan spreken. Daarvoor was het te emotioneel. 63 van mijn familieleden zijn vermoord in Sobibor en Auschwitz.”

Gastlessen

Maar hoe vertel je kinderen over je oorlogsverleden? Betty: “Ik was 7 jaar toen de oorlog begon. Ik heb als kind veel meegemaakt tijdens de oorlog. Vanuit die ervaring als kind richt ik mij tot de kinderen alsof ik een van hen ben. Dat neem ik als uitgangspunt.”

Rudie geeft les aan kinderen van groep 8 tot VWO6: “Ik merk dat het kinderen raakt als ik mijn verhaal vertel. Ik vertel ze dat als zij straks van school komen en in de maatschappij staan, zij de plicht hebben dat dit soort genociden niet meer voorkomen. Ik ga er uitgebreid op in wat dat betekent. Als ik vertel over Srebrenica of over wat er in Rwanda is gebeurd, komt dat niet binnen. Maar als ik vertel over mijn eigen ervaringen maakt dat indruk en doet dat wat met ze.”

Natascha is derde generatie. Haar grootouders overleefden de oorlog. “Mijn leven is doordrongen van de oorlog. Er werd veel over gesproken.” Regelmatig geeft zij colleges en ook zij merkt het belang van holocaustonderwijs: “Wanneer ik het verhaal vertel van mijn grootouders en wat zij tijdens de oorlog hebben meegemaakt, maakt dat altijd indruk.”

Holocaustonderwijs als middel tegen antisemitisme en discriminatie

Natascha merkt dat zij tijdens de colleges die zij geeft veel antisemitisme tegenkomt. Maar door haar verhaal te vertellen en het gesprek aan te gaan, merkt zij dat leerlingen die vaak nog vooroordelen hebben over joden anders gaan denken. De grootvader van Natascha, de journalist Herman Bleich, en tevens overlevende van de oorlog, inspireerde Natascha om hier iets mee te doen: “Hij inspireerde mij vanaf heel jongs af aan bij te brengen waar racisme en uitsluiting en demonisering van welke groep dan ook toe kan leiden. Zo zei hij: De holocaust mag niet alleen de joden nooit meer overkomen, maar ook geen enkele andere groep. Ik waarschuw leerlingen tegen het vijanddenken”

Cihan werkt als projectleider bij de Anne Frank Stichting. Otto Frank richtte de stichting op met een educatieve missie. Otto Frank zag een huis van dialoog voor zich waarin mensen van allerlei achtergronden bij elkaar konden komen om van elkaar te leren. Hoe ga jij met thema’s als discriminatie om? We werken met de politie, onderwijs en de voetbalwereld. “Wij nodigen gastsprekers uit om hun ervaringen te delen. Belangrijk zijn de persoonlijke verhalen. Die maken indruk.”

Sprankje hoop

Hoewel er nog steeds veel antisemitisme en discriminatie is, vertelt Betty dat ze hoop heeft dat er iets zal veranderen. “Ik zie hoe aandachtig de kinderen luisteren. Belangrijk is om te blijven vertellen over de geschiedenis. Als je de geschiedenis niet kent, hoe ga je dan met de toekomst om? Je moet ze een boodschap meegeven dat wat er gebeurd is, niet nog een keer mag gebeuren. En wat kan jij hieraan doen? Hoe ga jij om met onrecht?”

Het volledige gesprek is terug te zien via onderstaande link. Scroll door naar minuut 12. U kunt ook de ondertiteling aanzetten.